Circulariteit in technisch complexe laboratoria? “Uitdagend, maar zeker niet onhaalbaar”

Brightlands Circular Space is een nieuwbouwproject in Geleen, waarin TNO, Universiteit Maastricht en Brightlands Chemelot Campus samen op zoek gaan naar nieuwe manieren om gebruikte plastics versneld te recyclen tot nieuwe grondstof op industriële schaal en zo de plastic kringloop te sluiten. “Er zit een hele mooie visie achter het project, namelijk dat we de kwaliteit en schoonheid van plastic meer moeten gaan inzien. Eén van de drijvende krachten achter dit project verwoordde dat heel mooi: we hebben nu eenmaal gebruikt plastic, laten we dat nou eens niet als afval zien, maar als een waardevolle grondstof”, vertelt projectmanager Renee Bialoskorski. Ze is binnen Brink gespecialiseerd in laboratoriumomgevingen.

In Brightlands Circular Space wordt het volledige proces voor het hergebruik van plastic mogelijk gemaakt: van het schoonmaken en shredderen tot onderzoek naar de toekomstige toepassingen ervan. Renee: “En vanwege de circulaire missie van dit project, proberen we op alle niveaus van de nieuwbouw gebruik te maken van circulaire plastics, van de cascobouw tot de losse inrichting.” Dat lukt aardig, maar: “Je loopt ook tegen genoeg uitdagingen aan.”

Dat is geen uitzondering als het gaat om complexe laboratoria, vertelt labadviseur en projectmanager Marli Serbanescu. “Dat heeft voor een deel te maken met specifieke eisen die worden gesteld aan laboratoria. Denk bijvoorbeeld aan een tafelblad, dat bestand moet zijn tegen chemicaliën, hitte, krassen en ook nog eens veel gewicht moet kunnen dragen. Daar kun je niet zomaar met gerecycled plastic aankomen.”

Maar omdat de vraag naar circulaire materialen in labomgevingen toeneemt, komen steeds meer leveranciers met alternatieven over de brug, aldus Marli: “Je merkt dat ze daarin steeds creatiever worden. Zo zijn er al circulaire alternatieven op de markt voor de zogeheten high pressure laminate-bladen, oftewel HPL. Ook voor de onderframes wordt steeds meer gekeken naar hergebruik van oude frames of naar gerecycled staal.”

Kiezen voor circulariteit betekent in de praktijk ook regelmatig concessies doen, aldus Renee. “Je kiest meestal niet voor de goedkoopste optie. Zeker in deze markt, waarin het al een uitdaging is om de financiering van vastgoed rond te krijgen, is dat ingewikkeld. Bij Brink helpen we organisaties om daar afwegingen in te maken, maar ook om te kijken naar slimme oplossingen.”

En dat kan ook zitten in een slimme inrichting om een laboratorium optimaal te gebruiken. Een lab kan zo worden in gericht, dat meerdere teams er op verschillende tijden gebruik van kunnen maken. Door een flexibele opstelling van meubilair en goede afspraken is er vaak veel meer mogelijk dan waar in eerste instantie aan wordt gedacht.

Renee en Marli werkten al vaker samen als partners, maar sinds de overname van PM² in 2023 als collega’s. Samen vormen we nu de grootste expertisegroep op het gebied van technisch complexe laboratoria in Nederland, met een sterke focus op hightech en biosciences. “We hebben gemerkt dat we, als we onze krachten bundelen, opdrachtgevers van kop tot staart kunnen begeleiden”, aldus Marli. “Met de ervaring die we hebben opgebouwd, kunnen we alle wensen en eisen in kaart brengen, van haalbaarheidsstudies uitvoeren tot de volledige realisatie en inhuizing begeleiden. Tijdens het gehele proces kunnen we verschillende keuzes voorleggen, ook op het gebied van circulariteit, zodat projectteamleden zelf kunnen kiezen.”

Ook houden adviseurs de technologische ontwikkelingen goed in gaten. Elk jaar brengen leveranciers wel weer nieuwe, duurzame materialen en technologieën op de markt die kunnen helpen om circulaire ambities in de labomgeving te realiseren. Marli: “Tenslotte kijken we ook kritisch mee in het beoordelingsproces bij aanbestedingen. We helpen om bijvoorbeeld beoordelingscriteria op te stellen om de circulariteit van leveranciers te beoordelen. Want daarin is vaak veel winst te behalen: maakt een leverancier gebruik van duurzame materialen? Zijn ze duurzaam verpakt en vervoerd naar de bouwplaats? Deze criteria maken het eenvoudiger om bepaalde eisen te stellen aan leveranciers en om ze met elkaar te weken naar een duurzamere en circulaire toekomst.”

Deze integrale benadering die Brink en PM² aanhangen, is echter niet altijd een kwestie van ‘de weg van minste weerstand’, vult Renee aan: “In elk project voer je gesprekken met mensen aan verschillende tafels. Je kijkt naar alle aspecten: ruwbouw en afwerking, meubilair en inrichting, techniek en apparatuur, maar ook naar duurzame leveranciers en partners waar je mee kunt samenwerken. De complexiteit is echt niet te vergelijken met een kantooromgeving, waarvan de inrichting – in vergelijking – relatief eenvoudiger is. In een kantoor heb je ruimtes waarin mensen moeten kunnen werken en vergaderen, dus niet echt extreme eisen of omstandigheden.”

Als gevolg van deze complexiteit loopt de sector ‘keihard achter’, aldus Marli: “Laboratoria zijn per definitie minder adaptief dan kantooromgevingen. Een kantoor krijgt regelmatig een upgrade. Een lab bouw je in principe voor langere tijd, soms wel decennia. En van oudsher zijn labs gewoon niet heel erg duurzaam, onder meer vanwege het hoge energieverbruik en het gebruik van chemicaliën. Dat biedt wel altijd ruimte om stappen te maken: zo onderzoeken we voor klanten weleens de mogelijkheid om materialen die nu op 80 graden onder nul worden te koelen, op min 70 te koelen. Dat scheelt wel weer in de energie.”

Ondanks deze ‘achterstand’ groeit het bewustzijn dat een omslag nodig is. En mogelijk: “Er is nog heel veel te winnen, maar we zien dat in de sector een nieuwe wind begint te waaien”, aldus Marli. “Op verschillende plekken doen mensen waardevolle ervaringen op die ze graag met anderen willen delen. Zo bezoeken we met opdrachtgevers regelmatig referentieprojecten, waarbij we ze willen meenemen in het ontwerp en graag nieuwe inzichten meegeven.

Een lopend project waar Brink en PM² samen aan werken, is een nieuw circulair researchgebouw in Wageningen. “Ondanks de zware technische installaties en verwachte trillingsniveaus, kan toch gebruik worden gemaakt van een houten constructie. Daarvoor zijn berekeningen uitgevoerd om er zeker van te zijn dat de constructie bestand zou zijn tegen trillingen. Voor veel andere organisaties biedt dat weer inspiratie. We hopen dat we over een paar jaar soortgelijke rondleidingen kunnen gaan geven in Brightlands Circular Space.”

Welk advies willen de twee meegeven aan bedrijven die hun circulaire ambities waar willen maken? “Circulariteit wordt nog steeds gezien als een lastig onderwerp, maar het is onze ervaring dat er meer mogelijk is dan in eerste instantie vaak gedacht wordt. Neem de tijd om goed na te denken. Het is niet eenvoudig. Een nieuw lab inrichten is al ingewikkeld genoeg, laat staan dat je ook circulair wilt bouwen en werken. Ons advies is dan ook om daar voldoende tijd voor in te ruimen, ook van medewerkers. En win ook voldoende advies in; wij houden van complexe opgaves en denken graag mee. Als adviseurs kunnen we helpen om projecten aan te sturen, maar ook om de nodige vragen te stellen, bij de juiste mensen aan tafel te zitten en om best practices mee te nemen uit eerdere projecten.”

Foto credits: Istock | pidjoe